Papież Kalikst I (łac. Callistus I) był jednym z pierwszych papieży Kościoła katolickiego, pełniąc tę funkcję w latach około 217–222. Jego pontyfikat przypadł na trudne czasy prześladowań chrześcijan i wewnętrznych sporów doktrynalnych. Oto najważniejsze informacje o jego życiu i znaczeniu:

1. Wczesne życie i niewola:

• Pochodzenie: Kalikst pochodził prawdopodobnie z Rzymu i urodził się w drugiej połowie II wieku. Według tradycji był niewolnikiem chrześcijanina imieniem Karpoporus. Jego wczesne życie było pełne trudności.
• Niewola i praca w kopalni: Na skutek pewnych problemów finansowych i oskarżeń o kradzież Kalikst trafił do więzienia, a później został skazany na ciężkie roboty w kopalniach na Sardynii, gdzie pracowali chrześcijańscy skazańcy.

2. Wybawienie i kapłaństwo:

• Ułaskawienie: Dzięki wstawiennictwu wpływowych chrześcijan Kalikst został zwolniony z niewoli, prawdopodobnie za sprawą wpływów papieża Wiktora I lub papieża Zefiryna, jego późniejszego poprzednika. Po powrocie do Rzymu został zaangażowany w życie Kościoła.
• Kapłaństwo i zarządzanie katakumbami: Papież Zefiryn mianował Kaliksta diakonem i powierzył mu odpowiedzialność za zarządzanie katakumbami na Via Appia, które później nazwano Katakumbami Kaliksta. Było to ważne miejsce pochówku męczenników i papieży.

3. Pontyfikat (217–222):

• Wybór na papieża: Po śmierci papieża Zefiryna Kalikst został wybrany na jego następcę około 217 roku. Jego pontyfikat był pełen wyzwań, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
• Spory teologiczne: Kalikst I jest znany z tego, że prowadził spory teologiczne, zwłaszcza z kapłanem Hipolitem, który stał się jego największym przeciwnikiem. Hipolit oskarżał Kaliksta o zbytnią pobłażliwość wobec grzeszników, zwłaszcza tych, którzy popełnili ciężkie grzechy jak morderstwo czy cudzołóstwo, a mimo to mogli wrócić do Kościoła po odbyciu pokuty.
• Łagodniejsza dyscyplina kościelna: Kalikst I wprowadził bardziej miłosierną politykę wobec grzeszników. Uważał, że Kościół powinien otwierać drzwi nawróconym, nawet tym, którzy popełnili poważne grzechy, jeśli szczerze żałują. Jego podejście miało ogromne znaczenie dla rozwoju nauki o pokucie i przebaczeniu w Kościele.
• Spór z Hipolitem: Hipolit nie zgadzał się z tymi reformami i zarzucał Kalikstowi, że zniekształca doktrynę Kościoła. Z powodu tych sporów Hipolit ogłosił się pierwszym antypapieżem w historii Kościoła.

4. Śmierć i męczeństwo:

• Męczeńska śmierć: Kalikst I zginął śmiercią męczeńską około 222 roku podczas prześladowań za cesarza Aleksandra Sewera. Według niektórych źródeł został zamordowany podczas zamieszek w Rzymie, a jego ciało wrzucono do studni. Został pochowany na cmentarzu Kalepodiusza w Rzymie.
• Kult i świętość: Kościół katolicki czci Kaliksta jako świętego. Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 14 października.

5. Znaczenie i dziedzictwo:

• Katakumby Kaliksta: Jako zarządca katakumb Kalikst przyczynił się do ich rozwoju i dbałości o pochówki chrześcijan. Do dziś są one jednym z najważniejszych świadectw wczesnego chrześcijaństwa i miejscem pielgrzymek.
• Nauka o pokucie: Kalikst I miał ogromny wpływ na rozwój doktryny dotyczącej przebaczenia grzechów. Jego podejście do miłosierdzia i wybaczania popełnionych win miało długotrwałe konsekwencje dla praktyki sakramentu pokuty w Kościele katolickim.
• Spory teologiczne: Konflikty z Hipolitem i jego surową wizją Kościoła unaoczniły wczesne napięcia w chrześcijaństwie między rygoryzmem a miłosierdziem. Kalikst stanął po stronie bardziej miłosiernej interpretacji nauki chrześcijańskiej, co z czasem zyskało szerszą akceptację w Kościele.

Papież Kalikst I pozostaje postacią o znaczącym wpływie na rozwój Kościoła katolickiego, zarówno pod względem organizacyjnym (katakumby), jak i teologicznym (miłosierdzie wobec grzeszników).